Κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις
Συχνές ερωτήσεις
Τι είναι η κλιματική ουδετερότητα των αστικών περιοχών και πώς μπορεί να γίνει πραγματικότητα;
Η κλιματική αλλαγή αποτελεί μία από τις πιο παγκόσμιες και απειλητικές προκλήσεις του 21ου αιώνα, διακυβεύοντας την οικολογική ισορροπία και τη βιωσιμότητα των ανθρωπογενών και φυσικών συστημάτων. Στο ευρωπαϊκό πεδίο, το στρατηγικό πλαίσιο για το κλίμα και την ενέργεια έως το 2030 θέτει φιλόδοξους στόχους για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι αστικές περιοχές καταλαμβάνουν έναν ζωτικό ρόλο, αφού, παρά το μικρό τους μέγεθος συγκριτικά με τη συνολική επιφάνεια της Γης, είναι υπεύθυνες για περίπου το 72% των παγκόσμιων εκπομπών. Η μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα στις αστικές περιοχές απαιτεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης, που περιλαμβάνει μεταρρυθμίσεις στον τομέα των κτιρίων, του δημόσιου χώρου, των μεταφορών, της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας. Είναι απαραίτητη η συνεργασία μεταξύ της τοπικής αυτοδιοίκησης, των πολιτών, και του επιχειρηματικού τομέα για την εφαρμογή και την παρακολούθηση των μέτρων που θα οδηγήσουν στην επίτευξη αυτού του ιδιαίτερα σημαντικού στόχου.
Η επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας δεν είναι απλώς ένας επιθυμητός στόχος, αλλά ένα απαραίτητο βήμα για την αειφόρο ανάπτυξη και την εξασφάλιση μιας βιώσιμης μελλοντικής κληρονομιάς για τις επόμενες γενιές. Είμαστε βέβαιοι ότι ο Δήμος Πεντέλης, συμμετέχοντας στην πρωτοβουλία Net Zero Cities, θα διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο σε αυτή τη σημαντική πορεία.
Τι είναι η «ΕΞΥΠΝΗ» πόλη και πώς μπορεί να γίνει πραγματικότητα;
Μια πόλη είναι «έξυπνη» (smart city) όταν αξιοποιεί συστηματικά τις σύγχρονες τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών (ΤΠΕ) για να συνδέσει το φυσικό της κεφάλαιο (το δομημένο αστικό περιβάλλον) με το κοινωνικό της κεφάλαιο (πολίτες, επιχειρήσεις, φορείς, ανθρώπινο δυναμικό και κοινωνία), προκειμένου να βελτιώσει τις υπάρχουσες υποδομές και να αναπτύξει νέες, καλύτερες υποδομές και πάνω σε αυτές σύγχρονες υπηρεσίες που να ικανοποιούν τις ανάγκες των πολιτών, των επιχειρήσεων και των φορέων της πόλης. Ειδικότερα, μια πόλη είναι έξυπνη όταν οι δημόσιες και οι ιδιωτικές επενδύσεις στην πόλη εκμεταλλεύονται αποτελεσματικά τις ΤΠΕ για να υποστηρίξουν τη βιωσιμότητα, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και της καθημερινότητας, την καινοτομία, την επιχειρηματικότητα, την ανθεκτικότητα της πόλης σε κινδύνους και φυσικές καταστροφές, την κοινωνική συνοχή και, γενικότερα, την ευημερία της πόλης, με οικολογική διαχείριση των φυσικών πόρων, ενθαρρύνοντας τη συμμετοχική δράση και την ενεργή συμμετοχή των πολιτών στη λήψη αποφάσεων για κάθε θέμα που τους αφορά. Οι έξυπνες πόλεις οδηγούν σε πρακτικές αστικής καινοτομίας για τη βελτιστοποίηση των αστικών ροών, την παροχή βασικών υπηρεσιών στους κατοίκους, καθώς και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η έξυπνη τεχνολογία καθιστά τις πόλεις πιο βιώσιμες, εύχρηστες και προβλέψιμες.
Οι δράσεις που υλοποιούνται σε μια έξυπνη πόλη συνεισφέρουν στο να έχει η πόλη καλές επιδόσεις στους ακόλουθους έξι τομείς:
• Έξυπνη Οικονομία (Smart Economy),
• Έξυπνη Κινητικότητα (Smart Mobility),
• Έξυπνο Περιβάλλον (Smart Environment),
• Έξυπνη Διαβίωση (Smart Living),
• Έξυπνη Διακυβέρνηση (Smart Governance), και
• Έξυπνοι Άνθρωποι (Smart People).
Η φύση των νέων έξυπνων πόλεων τις καθιστά εξαιρετικά σημεία αναφοράς. Ο καλύτερος συνδυασμός τεχνολογίας και ανθρώπινου κεφαλαίου αποτελεί βασική πρόκληση για αυτά τα μέρη εάν επιδιώκουν να γίνουν πραγματικά αυθεντικοί και ζωντανοί τόποι, ενθαρρύνοντας τη διάδοση της γνώσης και υιοθετώντας τις καλύτερες αστικές πρακτικές για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του ψηφιακού χάσματος και της κοινωνικής ανισότητας.
Ισοζύγιο μηδενικών εκπομπών
Η ουδετερότητα του άνθρακα είναι η επίτευξη ισορροπίας ανάμεσα στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και την απορρόφηση άνθρακα σε συλλέκτες διοξειδίου. Για να επιτευχθούν καθαρές μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα πρέπει να αντισταθμιστούν από την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα. Ένας τρόπος μείωσης των εκπομπών και επίτευξης ουδετερότητας του άνθρακα είναι η αντιστάθμιση των εκπομπών σε έναν συγκεκριμένο τομέα μέσω της μείωσής τους σε έναν άλλον. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην ενεργειακή αποδοτικότητα ή σε άλλες, καθαρές τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.
Ποια είναι τα αναμενόμενα οφέλη από μια τέτοια αλλαγή;
Σε τοπικό επίπεδο, τα οφέλη θα είναι πολλαπλά (περιβαλλοντικά, κοινωνικά, οικονομικά, εκπαιδευτικά), όπως ενδεικτικά βελτίωση της ποιότητας του αέρα, αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, ενίσχυση της προσβασιμότητας, αναβάθμιση των κτιρίων, η βελτίωση της κινητικότητας, ενίσχυση της καινοτόμου και φιλοπεριβαλλοντικής επιχειρηματικότητας και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, προστασία του περιβάλλοντος, ορθή διαχείριση των αποβλήτων, ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας κ.λπ.
Πέραν των παραπάνω, έχει αποδειχθεί ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη έχει σοβαρό άμεσο αντίκτυπο στην αύξηση του ΑΕΠ. Σε ένα σενάριο 3°C, οι καθαρές απώλειες για τις χώρες βόρεια των Άλπεων εκτιμάται ότι θα ανέλθουν στο 0,2% έως 0,6% του ΑΕΠ, ενώ οι καθαρές απώλειες των χωρών της νότιας και νοτιοανατολικής Ευρώπης μπορεί να ανέλθουν στο 2,8% του ΑΕΠ.
Τι προτείνει η Ευρώπη; Η αποστολή «100 κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις μέχρι το 2030 από και προς τους πολίτες».
Η Ευρώπη έχει θέσει τον φιλόδοξο στόχο να γίνει η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος μέχρι το 2050, βάζοντας μια σειρά από ενδιάμεσους στόχους για το 2030 και το 2050. Αναγνωρίζοντας την σημασία των πόλεων σε αυτό το μεγάλο στοίχημα, δημιούργησε την Αποστολή για τις «100 κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις μέχρι το 2030 από και προς τους πολίτες» , στην οποία ήδη 6 ελληνικές πόλεις επιλέχθηκαν να πάρουν μέρος. Η Αποστολή θα υποστηρίξει, προωθήσει και επιδείξει τις πόλεις αυτές οικονομικά και τεχνικά για να πετύχουν την μετάβασή τους προς την κλιματική ουδετερότητα καθιστώντας τις πόλους πειραματισμού και καινοτομίας και πρότυπα για τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές πόλεις.
Ειδικότερα: Το Mission “100 Climate Neutral Cities by 2030 by and for citizens” και το Mission Board, κινητοποιούν τις τοπικές αρχές, τους πολίτες, τις επιχειρήσεις , τους επενδυτές, τα πανεπιστημιακά–ερευνητικά ιδρύματα, καθώς και τις περιφερειακές και εθνικές αρχές θέλοντας να:
– υποστηρίξουν, προωθήσουν και επιδείξουν 100 ευρωπαϊκές πόλεις που θα πραγματοποιήσουν ένα συστημικό μετασχηματισμό προς την κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2030 καθιστώντας τις πόλους πειραματισμού και καινοτομίας για όλες τις ευρωπαϊκές πόλεις, έως το 2050.
– προσφέρουν στις πόλεις οικονομικά μέσα για την επίτευξη των στόχων του προγράμματος μέσω του Horizon Europe, των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων, του ταμείου μεταβατικής μεταχείρισης, των σημαντικών έργων κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, των επενδύσεων της ΕΕ και άλλων μέσων της ΕΕ ·
– προωθήσουν την δημιουργία μιας πολυεπίπεδης, συν-δημιουργικής διαδικασίας, η οποία θα επισημοποιηθεί μέσω μιας «Αστικής Σύμβασης για το Κλίμα», με στόχο να αντιμετωπίσει τυχόν εμπόδια κλειστού επιπέδου:
• στην καινοτομία,
• στην διακυβέρνηση,
• στην χρηματοδότηση και στα οικονομικά μοντέλα,
• στον ολοκληρωμένο πολεοδομικό σχεδιασμό,
• στις έξυπνες τεχνολογίες και δεδομένα,
• στην οδική κυκλοφορία
– υλοποιήσουν την διεξαγωγή του προγράμματος «από και προς τους πολίτες», στους οποίους αποδίδεται ρόλος παραγόντων αλλαγής μέσω πρωτοβουλιών εκ των κάτω προς τα άνω, και καινοτομίας, ιδίως μέσω νέων μορφών διακυβέρνησης.
– προωθήσουν μια δίκαιη μετάβαση, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στην υλοποίηση της ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών και των στόχων της για την αειφόρο ανάπτυξη για τη βελτίωση της ευημερίας των πολιτών, βελτίωση της ποιότητας του αέρα, δημιουργίας θέσεων εργασίας, προώθησης ενός υγιεινότερου τρόπο ζωής και μείωσης των αρνητικών επιπτώσεων της αστικής κινητικότητας.
– προωθήσουν την αξιοποίηση των υφιστάμενων ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών στον τομέα του κλίματος και την συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων, όπως :
• το Σύμφωνο των Δημάρχων,
• το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας και οι σχετικές Κοινότητες
Γνώσης και Καινοτομίας,
• η Πράσινη Συμφωνία για την Πόλη,
• οι Ευρωπαϊκές Πόλεις Πράσινης Πρωτεύουσας,
• το Στρατηγικό Σχέδιο Ενεργειακών Τεχνολογιών Πρωτοβουλία «100 θετικές
ενεργειακές περιοχές»,
• η ευρωπαϊκή εταιρική σχέση καινοτομίας για τις έξυπνες πόλεις
– υποστηρίξουν την συνεργασία των τοπικών κυβερνήσεων και κοινωνιών με τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις με στόχο την συμβολή στην καινοτομία και την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των πόλεων.
Τι κάνει η Ελλάδα;
Το ΥΠΕΝ υποστήριξε από την αρχή την υποψηφιότητα των ελληνικών πόλεων στην Αποστολή, απευθύνοντας πρόσκληση προς τους Δήμους της Χώρας και συντονίζοντας την προσπάθεια από τη Γενική Γραμματεία Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ. Ταυτόχρονα δημιούργησε την Ελληνική Αποστολή προωθώντας Υπογραφή Μνημονίου συνεργασίας για τις Κλιματικά Ουδέτερες Πόλεις μέχρι το 2030, το οποίο έχει σήμερα από 90 Ελληνικούς Δήμους με την Γενική Γραμματεία Χωρικού Σχεδιασμού του ΥΠΕΝ, προωθώντας την εφαρμογή περιβαλλοντικών και βιώσιμων πολιτικών, την ενσωμάτωση τοπικών πολιτικών ΣΒΑ, την προστασία βιοποικιλότητας, τις Δημόσιες βιώσιμες συμβάσεις, την κυκλική οικονομία, την βιώσιμη αστική κινητικότητα και τις βιώσιμες επενδύσεις.
Τι κάνει ο Δήμος Πεντέλης; Το Όραμα για την κλιματική ουδετερότητα του Δήμου
Ο Δήμος Πεντέλης είναι ήδη μέσα στους 20 πρώτους Δήμους της χώρας που έχει ενταχθεί στην πρωτοβουλία Adaption της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας το 2030 και μέσα στους 85 Δήμους που έχουν υπογράψει το σχετικό μνημόνιο συνεργασίας με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας για να καταστεί ένας από τους πρότυπους κλιματικά ουδέτερους δήμους της χώρας και της Ευρώπης. Σε αυτό τον στόχο ο Δήμος προωθεί την δημιουργία ενός ολιστικού και αποτελεσματικού Σχεδίου Δράσης, στο οποίο καλούνται να συμμετέχουν και οι πολίτες και ο επιχειρηματικός κόσμος. Στόχος του Δήμου Πεντέλης είναι να μετατραπεί σε Κλιματικά Ουδέτερη – Έξυπνη Πόλη έως το 2030. Η έγκριση του σχεδίου που θα εκπονήσει ο Δήμος Πεντέλης για το θέμα, θα του δώσει τη δυνατότητα να διεκδικήσει κατά προτεραιότητα σημαντικά ποσά χρηματοδοτήσεων από ευρωπαϊκά και εθνικά προγράμματα για την υλοποίηση του σχεδίου της μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα το 2030, αντί για το 2050 που είναι ο στόχος για την Ευρωπαϊκή Ήπειρο. Αυτό γιατί οι πρώτες πόλεις που θα επιδιώξουν να πετύχουν κλιματική ουδετερότητα το 2030, θα ενισχυθούν γιατί θεωρούνται πιλοτικές.
Τομείς και προτεραιότητες:
• ενεργειακή αναβάθμιση των κτηρίων (ιδιωτικών και δημοσίων)
• βιοκλιματική αναβάθμιση του υπαίθριου δημόσιου χώρου
• προώθηση της μικροκινητικότητας και του περπατήματος
• εξασφάλιση της προσβασιμότητας σε δημόσιο χώρο και κτίρια
• ενίσχυση της ηλεκτροκίνησης
• ενίσχυση της δημοτικής συγκοινωνίας
• ενίσχυση των καινοτόμων και «έξυπνων» εφαρμογών για την εξυπηρέτηση του πολίτη και του επιχειρηματία
• μείωση των ρύπων
• μείωση του θορύβου
• αναβάθμιση και ενίσχυση των φυσικών στοιχείων και οικοτόπων το δήμου
• ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας
• ορθή και αποτελεσματική διαχείριση των αποβλήτων
• ενίσχυση της νεανικής καινοτομίας
• ενίσχυση συνεργασιών
• προσέλκυση επενδύσεων
